Als je contact maakt met de mens, begint het dossier te leven
Inmiddels heeft Sebastiaan zijn rio-opleiding afgerond en werkt hij alweer anderhalf jaar als rechter bij de afdeling Strafrecht van de rechtbank Oost-Brabant. Hij vertelt over zijn verkenning vooraf, de opleiding, zijn ervaringen in het rechterschap en de samenwerking met collega’s.
Tijdens mijn oriëntatie werd ik steeds enthousiaster
Sebastiaan: ‘Voordat ik solliciteerde naar de rio-opleiding heb ik me uitgebreid georiënteerd. Allereerst heb ik mensen benaderd via LinkedIn: ”Ik zie dat jij rio bent, wil je eens een kop koffie met me drinken en vertellen wat jouw ervaringen zijn in de sollicitatie, de opleiding en het werk? Vertel vooral ook wat je er niet leuk aan vindt.’’ Daarnaast heb ik op de website gekeken welke competenties er gevraagd worden voor het rechterschap en heb ik mezelf de vraag gesteld: herken ik mij hierin? En heb ik overal een ‘verhaal’ bij?
Gaandeweg in dat oriëntatieproces werd ik alleen maar enthousiaster. Het viel me ook op hoe bevlogen en gepassioneerd de rio’s en rechters die ik benaderde over hun werk praatten. De maatschappelijke rol die je hebt, doet er echt toe. Het besef dat jouw uitspraak een groot verschil kan maken in het leven van mensen, is heel indrukwekkend.’
Voor mij was de rio-opleiding een snoepwinkel
‘Mijn rio-opleiding duurde twee jaar en drie maanden en heb ik ervaren als een soort snoepwinkel. Ik kreeg de tijd en ruimte om overal bij mee te kijken, te oefenen en leren, daar waar mijn interesses lagen, of daar waar ik juist nog niet zo veel vanaf wist. Hoe druk mensen ook zijn, iedereen is heel bereid om je te woord te staan.
Tegelijkertijd heb je de opleidingsdagen met de andere rio’s. Aan het begin werd gezegd: ”Jullie zijn allemaal goed, want jullie hebben allemaal de sollicitatie gehaald, dus daar hoef je je niet druk over te maken. Ga vooral kijken wat je nog wilt leren en waar jij jezelf verder in wilt ontwikkelen.” Dat vond ik een heel verfrissende insteek.’
Niet met dat vingertje, maar open en nieuwsgierig
Nu ben je zelfstandig aan de slag als rechter. Hoe zit het met je enthousiasme? ‘Dat is alleen maar gegroeid. Het leukste van het werk vind ik op zitting te onderzoeken wie je als mens tegenover je hebt. Je hebt het dossier gezien, de mening van instanties gehoord, maar je moet als rechter ook zelf je mening vormen.
Dat lukt het best in een gesprek van mens tot mens, open en nieuwsgierig, zonder met een vingertje te wijzen. Daarbij gaat het niet alleen over: onderzoeken of en hoe iemand tot deze daad is gekomen, maar ook: hoe is je thuissituatie, hoe zit het met je werk en hoe zie je de toekomst? Een vonnis landt veel beter als iemand het gevoel heeft: mijn verhaal is gehoord. Het geeft veel voldoening als dat lukt.’
In de kraamkamer van het recht
‘Naast het persoonlijke aspect vind ik het juridisch-technische heel interessant. Soms moet je iets heel grondig uitzoeken voordat je er een goed onderbouwde klap op kunt geven. Ook dat trekt mij.
Een enkele keer kom je op een terrein waar de wetgeving nog niet is, een stukje vacuüm. Bijvoorbeeld als je te maken hebt met nieuwe wetgeving, uitspraken van het Europese Hof, of een arrest van de Hoge Raad die raakt aan de zaak waar wij ons over buigen. Dan moet je in de raadkamer samen nadenken over: hoe verhoudt zich dat tot hoe wij nu naar deze zaak gaan kijken en hoe gaan we daarmee om? In feite ben je dan bezig met rechtsontwikkeling en bevind je je in de kraamkamer van het recht.’
Het is goed om die spanning te (blijven) voelen
‘De kwaliteit die we willen leveren en alle belangen die wij moeten dienen, geeft een bepaalde druk, maar wel eentje die ik prettig vind. Sterker nog: ik zoek het bewust op. Bijvoorbeeld door in de pauze voor een zitting even door het Paleis van Justitie te wandelen. Bij voorkeur in het publieke deel, waar verdachten en advocaten zitten te wachten. Het is goed om hun spanning te zien en te voelen. En als er een deur openstaat van een rechtszaal, kijk je naar de collega die je daarnet nog bij het koffiezetapparaat hebt gesproken.
Aan alles zie je en merk je: het gaat ergens over. Dat is precies het gevoel dat je nodig hebt om scherp te zijn, om constant doordrongen te blijven van je functie en om zo jouw rol optimaal te kunnen blijven vervullen.’